ENTRATGE     |     AUDIOS     |     LECTURA FACILA     |     MÈS INFORMACION

ENTRATGE      

Usatges e costums

Er escambi culturau e transgeneracionau mos enriquís coma persones e coma societat pr’amor que mos permet de veir es causes damb d’autes perspectives. Ei per açò que passar temps damb es pair-sénhers e es mair-sénhers ei tan enriquidor.

Sabes se com se comunicauen o com codinauen? A qué dedicauen tòns arrèrpairins e es tues arrèrmairies eth sòn temps liure? Trabalhauen atau coma ac hèm ara?

Te desfidam a descorbí’c!

E se te cau que te donguen un còp de man... Mèrca eth sòn numèro! Non desbrembes que tostemp seràn erosi de poder-te ajudar.

 
 
Activitats umanes

Solament se mestrejam eth passat poderam afrontar eth present damb intelligéncia e imaginar eth futur damb perspectiva.

Pr’amor qu’era majoritat des activitats pròpriament umanes contunhen d’èster es madeishes de hè sègles, solament auem cambiat era manèra d’amiar-les a tèrme. Te convidam a hèr un viatge en temps entà descorbí’c.

Escuelh un tèma entà revelar se com an cambiat bères ues des activitats mès inerentes ar èster uman e com ac pòden contunhar de hèr en futur.

 
 
Abitatge e trabalh

Era nòsta forma de víuer e trabalhar a fòrça cambiat ath long dera istòria.

Hè punt damb era tauleta en quauqua des façades dera maqueta entà descorbí'c!

 
Transicion energetica e vida ecorresponsabla

Coma societat mos afrontam diadèrament a naui enjòcs. Era transicion ecologica n’ei un des mès importants dera actualitat. Se poderie definir coma eth procès de transformacion sociau entà un modèl de desvolopament sostenible e conten fòrça èishi d’accion.

Sabies qu’a on viuem s’i amaguen quaqui uns des enjòcs mès importanti dera transicion ecologica?

 
Recèrca e cultura scientifica

Sabem qu’era sciéncia e era tecnologia hèn part dera nòsta vida vidanta e qu’era recèrca ei era clau entà contunhar d’auançar coma societat. Mès a viatges desbrembam qu’absoludament tot çò que mos entornege siguec descorbit per quauquarrés en bèth moment dera istòria.

Es leis que permeten qu’eth veïcul damb eth que mos desplaçam se pogue mòir, o cadua des pèces que formen un electrodomestic, existissen pr’amor que quauquarrés siguec capable d’imaginar-les e, dempús, de crear-les.

Per aquera arrason era sciéncia e era recèrca son tan importantes, pr’amor que mos permeten èster se qu’èm en present e dan responsa a çò que volem èster en futur.

 
 
Un día en vida de…

Actuaument conviuen mestièrs fòrça diferenti, des de tradicion millenària as que an gessut a causa dera èra digitau. Joeni e grani mos cau soscar sus eth besonh d’ua formacion solida en çò qu’escuelhem entà gaudir dera educacion, e plaçar era capacitat d’apréner, era flexibilitat e eth pensament critic coma elements claus deth nau mercat laborau.

Qué volíetz èster de petiti?

Cau trabalhar de çò que s’a estudiat?

Eth trabalh definís era felicitat?

 
Patrimòni e cultura industriau

Eth Musèu Nacionau dera Sciéncia e era Tecnica de Catalonha (MNACTEC) a per mission mostrar es auanci scientifics e tecnics en Catalonha, era sua aplicacion industriau e, mès que mès, era sua implicacion sociau. Ei plaçat en Terrassa, en ua des bastisses usinères mès emblematiques deth Modernisme catalan: eth Vapor Aymerich, Amat e Jover. Eth MNACTEC dirigís eth Sistèma Territoriau deth MNACTEC, integrat per 26 musèus e centres patrimoniaus qu’expliquen era industrializacion en Catalonha.

AUDIOS
 

Usatges e costumbres

Abitatge e trabalh

Transicion energetica e vida ecorresponsabla

Recèrca e cultura scientifica

Un dia en vida de…

Cultura e patrimòni industriau

 
LECTURA FACILA

Usatges e costumbres

Passar temps damb persones d’edats e cultures diferentes ei quauquarren de fòrça bon. Mos ensenhe causes plan importantes. Per aguesta arrason, èster damb es pairins e es mairies ei ua causa que mos agrade tant.

Sabes se com codinauen o quin trabalh auien quan èren joeni?  Damb aguesta activitat qu’ac podem aprénér damb quauqui exemples.

 
 
Activitats umanes

Entà compréner çò que se passe en present ei fòrça important estudiar se qué succedic en passat. Açò tanben pòt ajudar-mos a imaginar com pòt èster eth futur. Pr’amor que, se mo n’encuedam, fòrça des causes que hèm es persones contunhen d'èster es madeishes des de tostemp. Sonque auem cambiat era forma que les amiam a tèrme.
 
 
Abitatge e trabalh

Era forma en qu'es persones viuem e trabalham a cambiat fòrça ath long dera istòria.  
 
 
Transicion energetica e vida ecorresponsabla

Tot çò que hèm dèishe ua mèrca sus eth mon en que viuem e pòc a pòc acabe damb eth. Era peada ecologica ei eth tèrme qu'usam entà definir er impacte que cada persona cause sus er environament.

Ei moment de comprometer-mos a hèr quauqui cambiaments ena nòsta forma de víuer, dia a dia, entà non hèr mès mau ara nòsta planeta e suenhar er environament.
 
 
Recèrca e cultura scientifica

Sabies qu'aqueth frigorific e aguest taulèr de coche amaguen un pialèr de secrèts?

Pr’amor qu'es coches non se mòn de miracle, mès gràcies ara sciéncia e ara tecnologia.  E cadua des pèces que hèn qu'un frigorific sigue capaç de heiredar es neurituds existissen pr'amor que quauquarrés siguec capaç d'inventar-les.

Era sciéncia e era recèrca son fòrça importantes ena nòsta vida e les auem ara nòsta posita en un pialèr des causes que mos entornegen, coma eth frigorific de casa, un coche, un telefòn mobil o ua television!

 
 
Un día en vida de…

Aué en dia existissen professions fòrça diferentes, des des mès vielhes enquias mès recentes e digitaus. Totes eres son de nauta valor e importantes.

Ei important soscar sus es nòsti interèssi e arrecéber ua formacion solida.

 
 
Patrimòni e cultura industriau

Eth Museu Nacionau dera Sciéncia e era Tecnica de Catalonha (MNACTEC) a coma mission mostrar es auanci scientifics e tecnics en Catalonha, çò que signifiquèren entath sector industriau e, sustot, entara societat.

Ei plaçat en Terrassa, en ua des bastisses usinères mès emblematiques deth Modernisme catalan: eth Vapor Aymerich, Amat i Jover. E ath costat d'auti 26 musèus e centres patrimoniaus qu'expliquen era industrializacion en Catalonha, conforme eth Sistèma Territoriau deth MNACTEC.

 
MÈS INFORMACION

Usatges e costumes

Aguesta activitat mos ajudèc a soscar sus…

• Hè longtemps non existien es supermercats e eth minjar se crompaue en botigues diferentes (horn de pan, leitaria, carnissaria…). Ara tornam a hè'c atau pr'amor que sajam contaminar mens.
• Era obsolescéncia programada ei era arrason qu'es nòsti electrodomestics e productes electronics duren mens temps qu'es qu’auien es nòsti pairins e mairies quan eren joeni: pr'amor que de manèra intencionada es fabricants hèn que non foncionen a compdar d’un temps determinat. 
• Çò de normau hè ans ei qu'es òmes trabalhèssen dehòra de casa e es hemnes laguens, en tot encargar-se deth larèr e dera familha. Ara es hemnes e es òmes trabalhen dehòra de casa e collabòren amassa enes prètzhèts deth larèr e eth suenh des hilhs e des hilhes. 
• Non tostemp an existit es telefons mobils, internet e es hilats sociaus. Hè ans, es familhes sonque auien un solet telefon fix en casa. E s'anam mès tà darrèr en temps, es telefons non existien! Es persones se comunicauen per carta, que podien demorar fòrça dies en arribar (a viatges enquia setmanes). 
• Era nòsta manèra de trabalhar tanben a cambiat damb eth pas deth temps: abans, çò de mès normau ère trabalhar en un madeish lòc pendent tota era vida. Ara ei fòrça mès frequent cambiar de trabalh. 
• Ara èm entornejadi de tecnologia: smartphones, tauletes, televisions, ordenadors, videojòcs, ebooks… Servissen entà trabalhar e entà divertir-mos. Mès açò ei fòrça nau! Segur qu'es tòns pairins o arrèrpairins escotauen musica damb vinils en viradiscos e resolvien es sòns dobtes en tot consultar uns libres fòrça importants nomentadi enciclopèdies. 
• Es generacions darrères comparauen neurituds fresques enes botiguetes deth barri e les codinauen en casa. Dempús apareisheren es supermercats, es minjars preparadi e es restaurants de minjar rapid. Ara, sajam de minjar de forma salutosa, equilibrada e damb neurituds fresques, coma ac hègen es nòsti pairins e mairies. 
• Viatges, extraescolars, corsi, talhèrs, excursions… Ara eth temps liure e es vacances se profiten tant coma se pòt, non mos arturam! Era vida ans endarrèr ère fòrça mès relaxada e es vacances se passauen normaument en pòble, en tot passar temps en familha. 

Viajes, extraescolares, cursos, talleres, excursiones… Ahora el tiempo libre y las vacaciones se aprovechan todo lo que se puede, ¡no paramos! La vida años atrás era mucho más relajada y las vacaciones se pasaban normalmente en el pueblo, pasando tiempo en familia.

 
Activitats umanes

Aguesta activitat mos ajudèc a soscar sus…

Era majoritat des activitats pròpriament umanes contunhen d'èster es madeishes des de hè sègles, sonque auem cambiat era forma coma les amiam a tèrme.

Per exemple, en passat, tota era mainadèra jogaue fòrça en carrèr. Segur que coneishes bèth un des sòns jòcs favoriti: hèr ara raieta, ara forriala, ara còrda, as cartes, es diabolòs, jòcs de taula, era gaudofa, iò-iò, hèr-se a gahar, tricicles, balons, pilòtes, pipes de liròt… Enes ans 70 apareisheren es videojòcs e cambièc fòrça era manèra de jogar.

Encara que contunhem de jogar coma tostemp, ara tanben usam era tecnologia entà divertir-mos. Per exemple: usam videojòcs damb camères que detecten eth nòste movement, lunetes de realitat virtuau que viatjar en lòcs incresibles e quitament, era intelligéncia artificiau. Quitament existissen es espòrts virtuaus! Totun, tanben mos shaute jogar coma tostemp: damb jòcs de taula, en tot córrer a plen aire, en tot usar es nòstes mans…

En futur contunharam de jogar dera madeisha manèra, mès era tecnologia tanben serà presenta damb jòcs fòrça mès modèrns e experiéncies naues.

Ua auta activitat inerenta ar èster uman ei era comunicacion. Saberies qué an en comun eth hum, ua pèira e un todon? Encara que semble incresible… Èren estruments de comunicacion fòrça ancians! Dempús n’apareisheren d’auti mès modèrns, coma eth telegrama, eth lenguatge morse, eth teletipe o era carta. En tot depéner dera distància, es cartes demoren fòrça en arribar d'ua boèta a ua auta. Mès ère era forma de comunicacion mès usada entre es familhes pr'amor qu'encara ère malaisit auer un telefòn fix en casa…

Damb era arribada d'internet apareisheren es smartphones o telefons intelligenti, que merquèren un abans e un dempús ena forma qu'auem de comunicar-mos. E ara, mejançant es hilats sociaus mos comunicam rapidament, en quin lòc que sigue e en quin moment que sigue. Quitament podem veir-mos a distància per videotelefonada! Açò ei fòrça bon, mès tanben mos a generat quauqui problèmes: coma, per exemple, era aparicion de situacions pòc segures mentre qu’emplegam internet.

En futur pas sonque escambiaram mots e imatges, mès tanben sensacions, estimulacions, encastres e, plan probablament, emocions e tot!  Qui ac sap… Dilhèu en futur podem quitament comunicar-mos per telepatía a trauès d'èrses cerebraus!

Tanben a cambiat fòrça era nòsta forma de viatjar. En passat fòrça familhes aueren per prumèr còp un coche pròpri quan eth modèl Seat 600 gessec ara venda en an 1957.  Abans, es persones depenien sonque deth transpòrt public. E, se retrocedim encara mès en temps, es persones viatjauen normaument a pè, en tot utilizar animaus coma eth shivau, o pera aigua, a trauès de canòes o canòts.

Aué en dia podem recórrer era planeta en quauques ores. Non i a cap un lòc ath que non poscam arribar e ei probable qu'ara madeish, mès de 15.000 avions percorren eth cèu. Totun, açò damatge eth nòste environament, atau que s'an cercat es solucions mès sostenibles: coma es veïculs sense emissions, compartir veïcul, logà'c, viatjar en transpòrt public, preferir veïculs sense motor…. E quitament caminar!

Mos moiguem mès que jamès, mès cercam era forma de hè'c dera manèra mès respetuosa e sostenibla possibla.

Era tecnologia e er emplec d'energies renovables seràn es senhaus d'identitat deth futur deth transpòrt. Ei çò qu'a ja hèt possible qu'un coche se condusisque solet e çò que permeterà, per exemple, qu'es coches vòlen! Era sostenibilitat, era tecnologia e era seguretat seràn era clau de com viatjaram en futur.

E en çò que tanh a desvolopaments scientifics, en passat i a agut fòrça desvolopaments scientifics qu'encara mos meravilhen, coma era descubèrta d'internet, per exemple. Mès non podem pas desbrembar-mos de d’auti que semblen mens estonanti e que, per contra, an estat tant o mès importanti: coma era descubèrta dera arròda, e enquiara deth huec! Era nòsta societat non poderie auer auançat coma ac a hèt sense totes es descubèrtes scientifiques qu'aueren lòc en passat, per fòrça simples que mo’n poguen semblar bères ues.

Se guardam ath present, vedem qu'era sciéncia a auançat mès enes darrèri 10 ans qu'ena rèsta dera istòria. Pr’amor que sonque est‘an passat succediren causes tan incresibles coma era prumèra trasplantacion de còr d'un pòrc modificat geneticament a ua persona.

Ei impossible de saber se qué mos aufrís eth futur, mès semble que viatjar tà d'auti planetes comence a èster ua possibilitat qu’auem de mès en mès apròp. Trobaram solucions a fòrça problèmes, coma eth suenh der environament, per exemple.  Tanben soniam damb que desapareishen quauques malauties. Qui ac sap, e poderam es persones víuer enquias 150 ans?

 
 
Abitatge e trabalh

Aguesta activitat mos ajudèc a soscar sus…

Abans era vida se hège en camp. Era majoritat des familhes viuien des sòns animaus, de trabalhar era sua tèrra (agricultura e ramaderia) e dera artesania.

En Catalonha se viuie en masies, abitatges ruraus fòrça grani entà tota era familha. Auien tets a dues aigües, se bastien en pèira e s'orientauen entà profitar ath maximau es ores de lum.

Ena nivèu principau se plaçauen era codina, eth salon, eth minjador, eth cereret e es dormitòris. Eth tresau nivèu se destinaue a magasèms o secadors. En plan baish se plaçaue era codina de trabalh, es bòrdes, graèrs o obradors.

Non les calie un jardin privat pr'amor que se plaçauen en vasti airaus de camp.

Ena fin deth sègle XVIII a lòc çò que denominam Revolucion Industriau: apareishen es fabriques, a on se comencen a utilizar es maquines entà trabalhar.

Es naues maquines remplacen eth trabalh manuau: era majoritat de familhes deishèren eth trabalh en camp e comencèren a trabalhar ena industria. En Catalonha, es prumères fabriques apartien ath sector textil. Es maquines de hilar e tèisher artenhen de produsir rapidament en mens temps e damb mens personau.

Aguest cambiament ena forma de trabalhar tanben transformèc era forma que viuien es persones: fòrça familhes arriben ena ciutat en tot cercar trabalh. Es ciutats comencèren a devier petites e es familhes non aueren arren mès que víuer en lòcs mès compactes: es abitatges collectius o abitatges obrèrs.

Es abitatges obrèrs solien èster parièrs entre eri. Disposauen d'ua codina-minjador, diuèrses crambes e ua zòna comuna ena galaria. Es doches solien èster compartides e se plaçauen dehòra der abitatge. Èren fòrça mès petites qu'es abitatges ruraus, auien pòca lum e escassa airejada.

Ua des tipologies d'abitatge obrèr mès representatiu en Catalonha son es que se tròben plaçadi en colònies industriaus, ei díder: “naui pòbles” neishudi ar entorn d'ua fabrica, damb abitatges e servicis entàs sòns trabalhadors. Se plaçauen luenh des granes ciutats e apròp des arrius.

Aué en dia, viuem de ua auta manèra. En cada casa viu ua soleta familha e, coma es familhes son mès petites ara, normaument podem auer era nòsta pròpria cambra.

Es zònes comunes, coma eth salon o era codina, son entà posa-se e gaudir en familha, sòlen èster amples e dispòsen de fòrça comoditats. Ei freqüent qu'es abitatges compden mès d'ua sala de banh.

Tanben ei abituau trobar zònes verdes o de léser (parcs, per exemple) entath gaudiment des familhes en barri e, en escadences, de petiti jardins privadi.

Transicion energetica e vida ecorresponsabla

Aguesta activitat mos ajudèc a soscar sus…

Com era nòsta vida hè impacte en environament e enes cambiaments que podem hèr ena nòsta forma de víuer, dia a dia, entà non causar mès damatges ara nòsta planeta:

• Podem escuélher anar a pè, en bici o en transpòrt public en lòc d'usar tostemp eth coche.

• Auem d'ajustar eth consum des electrodomestics qu'auem en casa entà non gastar tanta energia.

•  Es energies renovables supòsen fòrça avantatges.

• Çò d'ideau ei usar padenes e oles des dimensions avientes entà evitar pèrtes de calor. Usar boces entàs recipients e espeçar plan es ingredients tanben son bones mesures. Atau coma utilizar cada viatge que pogam ua ola a pression.

• Es codines e horns de gas son mès eficienti qu'es electrics e, laguens es codines electriques, son mès eficientes es d'induccion e es vitroceramiques.

• Ei bon amortar eth horn o eth huec ues menutes abans entà profitar era calor e acabar de codinar.

• Non conven daurir continuadament era pòrta deth frigorific o deth horn.

• Enes punts nets der Ajuntament podem liurar dèishes especiaus coma er òli o es electrodomestics.

• Enes punts Sigre ei a on se depòsen es rèstes e envasi de medicaments e a on se tròben es contienedors entà piles, un des residus mès perilhosi entar environament.

• Auem de deposar cada residu en sòn contienedor.

• Podem redusir era quantitat d'envasi en tot convertir-les enes recipients d'autes neurituds coma galetes o neurituds en gran.

• Quan crompam en comèrç just, lutam contra era praubetat.

• Existissen cargadors d'energia solara entàs tòns dispositius electronics e son fòrça mès respectuosi damb er environament.

• Es vèrbs reciclar e reutilizar seràn es nòsti mots claus. Deishem volar era creativitat!

• Es manualitats casalères se pòden tanben usar coma basa d'elements quotidiani.  Per exemple, podem crear joguets damb materiaus recicladi o dar-les un nau emplec as huelhes de papèr utilizades per ambdues cares se les usam entà corbir es superfícies e non enlordir-les.

• Ei freqüent de portar quauque detalh en estudi eth dia der anniversari e çò de milhor ei quauquarren de sostenible, coma, per exemple, semes de verdugalhs o ortalécies. Podem reutilizar es envasi de iogort coma plantolièr, en tot incorporar substrat e en tot introdusir-i semes.

• Podem usar materiaus recicladi entàs manualitats escolares, entà elaborar eth vestiari des foncions o entà hestejar celebracions coma eth magràs.

• Quan saberam que non utilizaram pas mès aguest quadèrn o aguesti gredons, perqué auer-les egüejadi en casa? Escàmbia aqueth materiau damb amics o familh.

• Es crambes infantiles s'aumplissen de jòcs qu'en escadences que fin finau se desbremben enes estatgères. Se son en bon estat, los podem dar coma present e perméter atau que d'auti mainatges e mainades joguen damb eri.

 
 
Recèrca e cultura scientifica

Aguesta activitat mos ajudèc a soscar sus…

Era importància dera sciéncia e era recèrca ath long dera nòsta istòria: tot çò que mos entornege aué siguec descorbit per quauquarrés en quauque moment passat.

Per exemple, era ressonància magnetica nucleara ei ua tecnologia que mos permet d’obtier imatges der interior deth nòste còs. S'use fòrça en medecina entà trobar quauques malauties. Era sua istòria comence en 1882 e encara que hè fòrça ans que l'emplegam en espitaus, e encara contunham de recercar entà auançar.

Un aute exemple ei eth grafèn. Se guardam ath nòste entorn, veiram qu'eth grafèn ei pertot: ordenadors, coches, mobils, aparelhs de musica… enquia enes avions! Ei un materiau qu'a tostemp existit, mès ara s'estúdie e ens’emplegue fòrça a causa de tot çò que pòt aportar-mos.

 
 
Un día en vida de…

Aguest documentau mos ajudèc a soscar sus…

Qué volies èster quan ères un mainatge/ua mainada?
Cau trabalhar de çò que s'a estudiat?
Eth trabalh definís era felicitat?

Actuaument conviuen professions fòrça desparières, tant es de tradicion millenària coma es eth qu’an apareishut ena èra digitau.  Aqueres darrères non se conceben sense es naues tecnologies, mès… qué se passe damb es mès antiques?

Fòrça còps tradicion e innovacion se dan era man, en tot favorir un resultat de qualitat e suberfin e ues condicions de vida fòrça mès comòdes.

Per aquera arrason ei fòrça important d’informar-se plan-ben sus aquerò qu'escuelham entà gaudir dera educacion e, ath madeish temps, èster capaci de plaçar era capacitat d'apréner, era flexibilitat e eth pensament critic coma elements clau deth nau mercat deth trabalh.

 
 
Cultura e patrimòni industriau

Aguest documentau mos ajudèc a soscar sus…
 

Eth Museu Nacionau dera Sciéncia e era Tecnica de Catalonha (MNACTEC) a coma mission mostrar es auanci scientifics e tecnics en Catalonha, çò que signifiquèren entath sector industriau e, sustot, entara societat.

Ei plaçat en Terrassa, en ua des bastisses usinères mès emblematiques deth Modernisme catalan: eth Vapor Aymerich, Amat i Jover.

Eth MNACTEC dirigís eth Sistèma Territoriau deth MNACTEC, integrat per 26 musèus e centres patrimoniaus qu'expliquen era industrializacion en Catalonha, a trauès des sues colleccions e/o era museizacion d'activitats qu'an agut lòc en passat.

Aqueri centres presèrven rèstes comprensibles que conformen eth nòste patrimòni industriau damb era intencion de conservar, investigar e destacar eth patrimòni mòble e immòble que possedissen.

Descorbís-les ací